I dag er det Olsok, eller Olavsmesse. Det er helgenmesse til minne om vår eigen kong Olav (993-1030) Olav Haraldson med alias Digre og den heilage.
Ein helgen er ein person som levde sitt liv så nær "kristi etterfølgelse" slik at kyrkja offisielt kan slå fast at det ikkje var personen som hadde levd, men Kristus gjennom personen. Slik vart Kristus æra i helgenen.
Dette var i vår katolske tid. Då alle skulle tru likt. Så kom den store Luther og gjorde ende på helgenveldet, for vår del.
Den katolske kyrkja har åtte norske helganar (medrekna Håkon V), og den ortodokse kyrkja har fire norske helgenar.
Harald Gille og sonen Øystein Haraldson vart også helgenkåra etter sin død, ifølge Snorre, men den katolske kyrkja har ikkje desse med lenger. Dei var vel for hardbalne.
Me protestantar driv ikkje med helgenmesser, men Olsok har overlevd. Korleis levde Olav sitt heilage liv?
Vikingen
Olav vart fødd midt i vikingtida. Hans store draum var å fara i vikingferd når han vart vaksen. Han vaks seg stor og sterk og likna mykje på farsfolket sitt. Faren, Harald Grenske, vart drepen før Olav vart fødd. Mora gifta seg att med bonden Sigurd Syr, ein mann Olav ikke kunne sjå opp til. Rane, fosterfaren, og jomsvikingen Torkjell Høye var karar Olav kunne sjå opp til.
12 år gamal kunne Olav endelig reiste i viking med Rane i Austerveg. Dei herja i landa rundt Østersjøen. I Danmark slo han seg i lag med Torkjell Høye. Dei herja vestpå.
I tre år vart sør England utrygt. Dei klarte ikkje å innta London, men ryktene seier at han var med å rive London Brigde.
Dei herja i Oxford, og vann over Norfork. Dei inntok Canterbury og drap biskopen. Rike på gods og gull tok han seg ein tur til hertug Richard II av Normandie. Der var han mellom anna med og plyndra og drap i Aquitania, Baskerland og Poitou. Etter det røva han i Spania, og tenkte seg til middelhavet, men noko kom i vegen...
I have a dream
På vei til herjing og gull i Middelhavet hadde han ein draum: Ein mann kom til han og sa "gi opp dette vaset, reis heim og ta odelen din, og du skal bli konge i all æve"
Draumar kan ofte passe, og her passa det godt. Olav kunne godt tenke seg å bli konge i Noreg,. Han snudde skuta si.
Det var lang reis heim, så han overvintra i Rouen hjå hertugen i Normandie. Der fekk han god tid til å filosofere over gudars avmakt og Kvitekrist si allmakt.
Sidan Kristus var uskapt, og var til frå evig tid, kunne han ikkje døy i Ragnarokk. Kristne kom til himmelen og evig glede. Valhall var kun for menn som skulle førebu seg til Ragnarokk. Idealet ved Hertug Richard sitt hoff var karla- Magnus. Sverdmisjonæren; alle kristne kongar sin store helt.
Seinare fekk Olav ein son som blei døpt Magnus. Slik kom Magnus-namnet til Noreg.
Karl Den store forsvara kyrkja med iver, trusler og blod: "vil du ikkje, skal du!"
Heim til Noreg
Han tok heimvegen om England. Der bytte han langskipa i to knarrar ( (frakteskip) med 200 godt væpna mann. Det var eit oppstykka land han kom til; danskar og svenskar i Båhuslen og Oslo, og ladejarlar på vestlandet, Agder, Opplandene, Trøndelag og Hålogaland.
Dei var lite interessert i å ha Olav som konge. Skulle dei ha ein overkonge, måtte det vere ein utlending som let dei styre seg som dei ville.
Olav kom såg og vant. Han vart motvillig hylla som overkonge på ting etter ting rundt om i landet. Dei slaga han tok del i, vann han.
Kvitekrist sin hird.
Då landet var motvillig samla, starta kristninga. Det føregjekk med trusler og sverd, som vanleg i dei tider. Olav var gått inn i Kvitekrist sin hird i god Karlamagnus ånd. Himmelkongen tålte ikkje motbør. Karl den store "kristna" store flokkar av sakserar. Dei fekk møte kristus med det same. Sverdmisjon var in, og effektiv. Kong Olav brende hov, svei av gardar og drap eller lemlesta gjenstridige heidningar.
Kristenretten
Olav hadde fire biskopar med seg til Noreg. Dei organiserte den katolske kyrkje i Noreg. På tinget i Moster, truleg 1023, var kristenretten vedteken. "St. Olav si lov" vart den kalla i ettertid. Det vart mellom anna forbode å hauglegge folk etter heidensk skikk.
Han let rike og fattige få same straff. Der gjekk gransa for nordmenn. Det måtte vere grenser for rettferdigheit.
Opprør
Knut den mektige, konge over Danmark og England kasta sine auger på Noreg. Han sende gull og grøne skogar avgarde. Her kunne dei få ein konge i utlandet. Det var midt i blinken for ladejarlar og hovdingar. Olav for hardt fram mot svikerane.
Så drap han ein gong for mykje; Asbjørn Selsbane vart drepen, og mora Sigrid krevde blodhemn. Ættehemna sitt krav måtte oppfyllast. Sigrid gir drapsspydet til Tore Hund. Som onkel til Asbjørn lystrar Tore ætta sitt krav om blod.
Knut blei hylla som konge på alle ting, og Olav rømde til Gardariket.
Olav blir drepen. Frå Flatøyboka
Martyrdauden
Då Håkon Jarl døydde, var landet utan konge, og Olav såg sitt snitt til å bli konge igjen. Han samla hæren sin og han møtte dei ved Stiklestad. Overmakta er for stor og Olav skjøna kva veg det gjekk. "Eg flykter ikkje frå denne kampen. Anten sigrar eg over bøndene, eller eg fell i slaget. Gud rår"
Olav den helliges død. Her er den store hæren med.
Soga seier Kalv Arneson hogg Olav i halsen, Tore Hund stakk hemnspydet i magen hans og Torstein Knarresmed hogg Olav i låret.
Heilagkåring
Kun eitt år etter døden blir Olav helgenkåra. Under over alle under; neglene og håret har vakse etter han døydde. Og liket lukta vidunderlig. Det var underet hans. Og det vart sagt ein blind mann fekk synet att då han tørka seg med blodet til Olav.
Det store mysteriet er korleis Kristus levde gjennom Olav den heilage sitt ville liv.
Han var ein bråsint og vill viking. Han tenkte djupe tankar om livet og Kvitekrist, men han levde ikkje som det høvde seg. Han var kvinnekjær og hadde mange damer på si.
Til og med det store vikingslaget på Stiklestad var overdrive. Det var nokre få menn i kvar leir. Motstandarane stakk Olav ned i eit hemnoppgjer.
Korleis kunne dei som drap han, og andre som var utanlands då det hende, sei han var helgen?
Me veit ikkje ein gong kva år han var drepen. Dagen var 29 juli etter juliansk kalender.
Året blit foreslått som 1028,1029, 1030 og 1031 Gammel homiliebok meinte han døydde i 1034
Me veit han vart drepen av sine eigne (Anglosaxisk krønike), I eit bakhald (Adam av Bremen) I eit feigt overfall ( Florence av Worchester)
Det store slaget på Stiklestad dukkar ikkje opp i historia før på 1200 talet
Olav vart erklært helgen 3. august 1031 av biskopen sin, Grimkjell.
I 1537 sette reformasjonen stoppar for valfarting til Olavskrinet. Gullskrinet blei ødelagt, og trekista med levningane vart gravlagd i Nidarosdomen. Kvar det var, visste folk fram til 1568, så gjekk grava i gløymeboka.
Etterhistoria har kalla han hedning til han kom til Rouen, men samtidige skrifter seier: Han var døypt som treåring, som femåring av Olav Trygvason sin hirdprest, døypt i Anglia.
Islandssagaene seier han vart døypt som barn, og at "dåpen" i Rouen var ein stadfesting på dåpen, ein konfirmasjon. Same slag konfirmasjon som også Olav Tryggvason gjennomgjekk tidlegare.
Me kan vel konkludere med at det var lettare å bli helgen i vikingtida.
Ha ei fin Olsokfeiring!
Ein helgen er ein person som levde sitt liv så nær "kristi etterfølgelse" slik at kyrkja offisielt kan slå fast at det ikkje var personen som hadde levd, men Kristus gjennom personen. Slik vart Kristus æra i helgenen.
Dette var i vår katolske tid. Då alle skulle tru likt. Så kom den store Luther og gjorde ende på helgenveldet, for vår del.
Den katolske kyrkja har åtte norske helganar (medrekna Håkon V), og den ortodokse kyrkja har fire norske helgenar.
Olav den heilage
Me protestantar driv ikkje med helgenmesser, men Olsok har overlevd. Korleis levde Olav sitt heilage liv?
Vikingen
Olav vart fødd midt i vikingtida. Hans store draum var å fara i vikingferd når han vart vaksen. Han vaks seg stor og sterk og likna mykje på farsfolket sitt. Faren, Harald Grenske, vart drepen før Olav vart fødd. Mora gifta seg att med bonden Sigurd Syr, ein mann Olav ikke kunne sjå opp til. Rane, fosterfaren, og jomsvikingen Torkjell Høye var karar Olav kunne sjå opp til.
12 år gamal kunne Olav endelig reiste i viking med Rane i Austerveg. Dei herja i landa rundt Østersjøen. I Danmark slo han seg i lag med Torkjell Høye. Dei herja vestpå.
I tre år vart sør England utrygt. Dei klarte ikkje å innta London, men ryktene seier at han var med å rive London Brigde.
Dei herja i Oxford, og vann over Norfork. Dei inntok Canterbury og drap biskopen. Rike på gods og gull tok han seg ein tur til hertug Richard II av Normandie. Der var han mellom anna med og plyndra og drap i Aquitania, Baskerland og Poitou. Etter det røva han i Spania, og tenkte seg til middelhavet, men noko kom i vegen...
I have a dream
På vei til herjing og gull i Middelhavet hadde han ein draum: Ein mann kom til han og sa "gi opp dette vaset, reis heim og ta odelen din, og du skal bli konge i all æve"
Draumar kan ofte passe, og her passa det godt. Olav kunne godt tenke seg å bli konge i Noreg,. Han snudde skuta si.
Det var lang reis heim, så han overvintra i Rouen hjå hertugen i Normandie. Der fekk han god tid til å filosofere over gudars avmakt og Kvitekrist si allmakt.
Sidan Kristus var uskapt, og var til frå evig tid, kunne han ikkje døy i Ragnarokk. Kristne kom til himmelen og evig glede. Valhall var kun for menn som skulle førebu seg til Ragnarokk. Idealet ved Hertug Richard sitt hoff var karla- Magnus. Sverdmisjonæren; alle kristne kongar sin store helt.
Seinare fekk Olav ein son som blei døpt Magnus. Slik kom Magnus-namnet til Noreg.
Karl Den store forsvara kyrkja med iver, trusler og blod: "vil du ikkje, skal du!"
Heim til Noreg
Han tok heimvegen om England. Der bytte han langskipa i to knarrar ( (frakteskip) med 200 godt væpna mann. Det var eit oppstykka land han kom til; danskar og svenskar i Båhuslen og Oslo, og ladejarlar på vestlandet, Agder, Opplandene, Trøndelag og Hålogaland.
Dei var lite interessert i å ha Olav som konge. Skulle dei ha ein overkonge, måtte det vere ein utlending som let dei styre seg som dei ville.
Olav kom såg og vant. Han vart motvillig hylla som overkonge på ting etter ting rundt om i landet. Dei slaga han tok del i, vann han.
Kvitekrist sin hird.
Då landet var motvillig samla, starta kristninga. Det føregjekk med trusler og sverd, som vanleg i dei tider. Olav var gått inn i Kvitekrist sin hird i god Karlamagnus ånd. Himmelkongen tålte ikkje motbør. Karl den store "kristna" store flokkar av sakserar. Dei fekk møte kristus med det same. Sverdmisjon var in, og effektiv. Kong Olav brende hov, svei av gardar og drap eller lemlesta gjenstridige heidningar.
Kristenretten
Olav hadde fire biskopar med seg til Noreg. Dei organiserte den katolske kyrkje i Noreg. På tinget i Moster, truleg 1023, var kristenretten vedteken. "St. Olav si lov" vart den kalla i ettertid. Det vart mellom anna forbode å hauglegge folk etter heidensk skikk.
Han let rike og fattige få same straff. Der gjekk gransa for nordmenn. Det måtte vere grenser for rettferdigheit.
Opprør
Knut den mektige, konge over Danmark og England kasta sine auger på Noreg. Han sende gull og grøne skogar avgarde. Her kunne dei få ein konge i utlandet. Det var midt i blinken for ladejarlar og hovdingar. Olav for hardt fram mot svikerane.
Så drap han ein gong for mykje; Asbjørn Selsbane vart drepen, og mora Sigrid krevde blodhemn. Ættehemna sitt krav måtte oppfyllast. Sigrid gir drapsspydet til Tore Hund. Som onkel til Asbjørn lystrar Tore ætta sitt krav om blod.
Knut blei hylla som konge på alle ting, og Olav rømde til Gardariket.
Olav blir drepen. Frå Flatøyboka
Martyrdauden
Då Håkon Jarl døydde, var landet utan konge, og Olav såg sitt snitt til å bli konge igjen. Han samla hæren sin og han møtte dei ved Stiklestad. Overmakta er for stor og Olav skjøna kva veg det gjekk. "Eg flykter ikkje frå denne kampen. Anten sigrar eg over bøndene, eller eg fell i slaget. Gud rår"
Olav den helliges død. Her er den store hæren med.
Soga seier Kalv Arneson hogg Olav i halsen, Tore Hund stakk hemnspydet i magen hans og Torstein Knarresmed hogg Olav i låret.
Heilagkåring
Kun eitt år etter døden blir Olav helgenkåra. Under over alle under; neglene og håret har vakse etter han døydde. Og liket lukta vidunderlig. Det var underet hans. Og det vart sagt ein blind mann fekk synet att då han tørka seg med blodet til Olav.
Det store mysteriet er korleis Kristus levde gjennom Olav den heilage sitt ville liv.
Han var ein bråsint og vill viking. Han tenkte djupe tankar om livet og Kvitekrist, men han levde ikkje som det høvde seg. Han var kvinnekjær og hadde mange damer på si.
Til og med det store vikingslaget på Stiklestad var overdrive. Det var nokre få menn i kvar leir. Motstandarane stakk Olav ned i eit hemnoppgjer.
Korleis kunne dei som drap han, og andre som var utanlands då det hende, sei han var helgen?
Me veit ikkje ein gong kva år han var drepen. Dagen var 29 juli etter juliansk kalender.
Året blit foreslått som 1028,1029, 1030 og 1031 Gammel homiliebok meinte han døydde i 1034
Me veit han vart drepen av sine eigne (Anglosaxisk krønike), I eit bakhald (Adam av Bremen) I eit feigt overfall ( Florence av Worchester)
Det store slaget på Stiklestad dukkar ikkje opp i historia før på 1200 talet
Olav vart erklært helgen 3. august 1031 av biskopen sin, Grimkjell.
I 1537 sette reformasjonen stoppar for valfarting til Olavskrinet. Gullskrinet blei ødelagt, og trekista med levningane vart gravlagd i Nidarosdomen. Kvar det var, visste folk fram til 1568, så gjekk grava i gløymeboka.
Etterhistoria har kalla han hedning til han kom til Rouen, men samtidige skrifter seier: Han var døypt som treåring, som femåring av Olav Trygvason sin hirdprest, døypt i Anglia.
Islandssagaene seier han vart døypt som barn, og at "dåpen" i Rouen var ein stadfesting på dåpen, ein konfirmasjon. Same slag konfirmasjon som også Olav Tryggvason gjennomgjekk tidlegare.
Me kan vel konkludere med at det var lettare å bli helgen i vikingtida.
Ha ei fin Olsokfeiring!
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar